segunda-feira, 1 de dezembro de 2014

Menestra de tipos populares de Galicia



Menestra de tipos populares de Galicia. Copiados al natural po F. Guisasola. Salpimentada por varios distinguidos escritores del país. Madrid: Lit. de la Guirnalda, [1880-1881]


Trátase dun conxunto de 13 láminas de  litografías a unha tinta de tipos populares únicos de distintos lugares de Galicia, debuxados ao natural polo pintor e debuxante Federico Guisasola y Lasala, de orixe non galega, mas que residiu bastante tempo en Galicia e morreu en Pontevedra en 1882, acompañadas de 13 composicións poéticas, a modo de reseñas biográficas, de escritores e escritoras de cada un dos tipos representados, impresa en Madrid no establecemento Litografía de la Guirnalda, un dos establecementos litográficos mais importantes da época, non aparece data impresión, porén no documento aparece a data de 1880 na composición de Cláudio Cuveiro sobre o tipo Juan Francisco de Pontevedra e a de 1881 na introdución feita por Benito Losada na composición titulada Menestra.

No mundo da impresión no século XIX a litografía foi o principal método de reprodución de obras de arte e de ilustración de libros e revistas, esta técnica de impresión gráfica permitía o artista producir moitas copias dun debuxo a mán alzada. Destacan as litografías orixinais feitas polo recoñecido pintor e debuxante Guisasola, unha obra de arte en si mesmas, ainda que tamén por ser tipos populares de distintas zonas de Galicia, son un documento antropolóxico que nos pode a axudar no estudo e comprensión de distintas materias relacionadas cos fondos do Museo como pode ser a indumentaria. 

quinta-feira, 13 de novembro de 2014

Cruceiros do Concello de Ribadavia



Pino Pérez, Rubén; García Janeiro, María Jesús: Cruceiros do Concello de Ribadavia. Patrimonio de Galicia. Ribadavia: Editor Rubén Pino García, 2013


O libro Cruceiros do Concello deRibadavia é un estudo dos 26 cruceiros que se conservan nas súas sete parroquias, Santo André de Campo Redondo (10), Santiago de Esposende (2), Santa María Madanela de Francelos (4), San Domingos de Fóra de Ribadavia (5), San Cristovo de Regodeigón (1), San Pedro de Sanín (2) e San Paio de Ventosela (2).
 
Aporta un catálogo dos cruceiros con información sobre a súa propiedade, localización, medicións e descricións orixinais de todos os seus elementos.

Para cada cruceiro reflíctese a parroquia e lugar onde se atopan, a orientación do mesmo en graos N, a xeorreferenciación no sistema Universal Transverse Mercator (UTM) cunha precisión de 1 x 1 m e a altitude en metros sobre o nivel do mar. Cando se coñece, indícase a titularidade do ben patrimonial e o ano de construción. Nalgúns casos engádense observacións sobre o seu estado de conservación que resúmese no apartado de conclusións.

O libro inclúe 70 fotografías orixinais de todos os cruceiros e 24 debuxos orixinais, algúns do conxunto e outros de detalle dos bens.

Os resultados obtidos permiten manter a hipótese dos cruceiros como parte do mobiliario litúrxico e analízanse as orientacións actuais globais de todos eles.

Finalmente, engádese un glosario de termos utilizados principalmente na descrición dos cruceiros, unha lista de referencias bibliográficas, o modelo de fichas de recollida de datos no campo, unha chave para a determinación dun cruceiro e un resumo dos datos obtidos.

segunda-feira, 22 de setembro de 2014

O Fondo Juan Bande e o traballo de Nuria

A finais do curso pasado, de marzo a maio de 2014, tivemos entre nós a Nuria Sánchez Álvarez, estudante da Universidade de Santiago de Compostela facendo prácticas no Museo Etnolóxico, ela mesma escolleu traballar no Departamento de Documentación e Biblioteca, colaborando nas labores de clasificación e inventario do fondo documental, así como en tarefas diarias da actividade do Museo relacionadas coa difusión e a montaxe de exposicións.
Como escribe a propia Nuria na súa memoria de prácticas escolleu o Museo Etnolóxico por varias razóns: "por ser un museo de etnoloxía a medio camiño entre a historia e a antropoloxía moi útil para unha estudante de historia pois axuda a ter unha visión ampla do mundo e de tódolos campos, por ter un gran fondo documental e fotográfico con grandes recursos para a investigación e ademais porque é un museo situado na miña vila que me permite traballar sobre a miña comunidade, estudala e aprender acerca dela". 

Clasificación e inventario Fondo Juan Bande: 

A maior parte do seu traballo centrouse no fondo documental e bibliográfico de Juan Bande (produto dunha doazón sucesiva e ainda aberta de máis de dez anos), que estaba prácticamente sen tocar. Escolleu este fondo por ter moita documentación de cultura local da comarca de O Ribeiro e máis específicamente de Ribadavia pois Juan Bande é unha persoa totalmente implicada en distintas actividades culturais de O Ribeiro, tema de grande interese para ela, mais tamén para o Museo era preciso e urxente clasificar e inventariar este fondo pola súa importancia en cantidade e calidade, pois sabiamos que ten documentación interesante para moitos temas. 
Empezou por revisar toda a documentación, seguidamente fixo unha ampla clasificación por temas (feira do viño, festas de Ribadavia, Coral Club Artístico, turismo, cultura de O Ribeiro...) e por tipos de documentos (recortes de prensa, ephemera, documentos persoais, folletos, publicacións periódicas...), debido á amplitude do fondo, unha vez feita a clasificación centrouse no inventario da documentación sobre a Feira do Viño e sobre a Coral do Club
Artístico. Da Feira do Viño sobre todo recortes de prensa en especial dos anos que Juan Bando estivo implicado na directiva da Feira e folletos, en canto á documentación da Coral do Club Artístico son recortes de prensa, folletos, manuscritos da actividade da Coral, da que formou parte, entre 1985 e 1990 (esta documentación completa a aportada por Carlos Jürschik o que nos permite ter unha información moi completa sobre a Coral).

Montaxe da exposición: "Detrás da máscara":

Nuria tamén colaborou na preparación da exposición “Detrás da máscara”  acerca da tradicional celebración do Carnaval en Galicia, onde se expuxeron fotografías, publicacións e mostra dos típicos traxes desta festa tradicional en distintas comarcas ourensás. O seu traballo consistiu en axudar na montaxe das pezas da exposición, no seu inventario, xa que estes obxectos eran emprestados por particulares e asociacións e foi necesario un escrupuloso control do seu manexo. 




sexta-feira, 11 de julho de 2014

"Tes máis conto que Calleja"


Doazón de mini contos Calleja
 
O ano pasado fixeron un doazón á Biblioteca do Museo Etnolóxico de nove mini contos de 10 x 7 cm da Editorial Saturnino Calleja, case todos de 1901; son minicontos cunha letra moi pequena, con execelentes ilustracións en branco e negro no interior e en cor na capa, sempre con contidos divertidos incluíndo un certo ton instrutivo e formativo.

 
Estes son os títulos que forman  parte da doazón: El tesoro del dragón, La leyenda de la seda, La buena maga, Los cuatro huerfanitos, Amor de madre, Un amigo generoso, Miguelito Tarambana, El brujo y las tres hermanas, Los gusanitos de seda.
 
 
 
 
Nótase o paso do tempo, aínda que moi ben conservados todos os exemplares e con gran aprezo, pois tres deles aparecen meticulosamente cosidos, pois perderon a grampa que  unía as follas.




A editorial española Saturnino Calleja fundada en 1879, que estivo en activo catro décadas, supuxo unha revolución dentro da edición de libros escolares e da literatura infantil en España. Permitiu a un gran número de nenas e nenos, con baixo poder adquisitivo a principios do S. XX en España e Hispanoamérica, ler e estudar en libros baratos, mais primando sempre a súa excelente calidade editorial con esquisitas ilustraccións, debuxos e gravados de recoñecidos artistas da época, sen esquecer as novas tendencias pedagóxicas europeas nos libros de texto.
Foi unha empresa editorial familiar que renovou e modernizou a edición de libros infantís preocupándose á vez polo papel educador e a calidade material do libro en particular das ilustracións, así como a innovación nos formatos e nos prezos. Estas ideas van influír nas outras editoriais españolas e a súa                                                 preocupación pola instrución das clases populares.

En 1884 Saturnino Calleja empezou a publicación de contos infantís en Madrid, contos e lendas populares que máis xente, ca antes, podía comprar por 5 ou 10 céntimos, os contos de Grimn, Andersen, Perrault, Salvador Bartolozzi co seu Pinocho, Juan Ramón Jiménez, Rafael Penagos, Federico Ribas Ferrer foron popularizados a través destes contiños de 10 x 7 cm. Estes contiños de Calleja supuxeron a revolución na literatura infantil española polo formato pequeno que abarataba os costes, pero tamén pola beleza das súas ilustracións.
Estes contiños baratos están ilustrados polos mellores ilustradores da época: Bartolozzi, Antonio Robles, Corona, Méndez Bringa, Picolo, Manuel Ángel...


Para saber máis:

-Cuentos de Calleja: historia, homenaje y recuerdo 

-Aproximación a los cuentos de Calleja /Anabel Saiz Ripoll

-Los cuentos de Calleja cumplen 100 años / Enriqueta Albizua

-Para que lean los niños: II República y promoción de la literatura infantil / Marie Franco

-La evolución de la literatura infantil y juvenil en España / Teresa Colomer

terça-feira, 10 de junho de 2014

A Escola Normal de Mestras de Ourense (1877-1970)

Cid Galante, Rosa María: A Escola Normal de Mestras de Ourense (1877-1970). Vigo: Universidade de Vigo, 2013


O libro da Escola Normal de Mestras de Ourense (1877-1970) é un estudo sobre a creación e traxectoria da Institución encargada da formación das mestras ourensás. Faise un seguimento dende a súa orixe ata o segundo terzo de século XX salientando os lugares nos que estivo asentada a Normal dende o ExConvento de Santo Domingo, pasando polo Hospital de San Roque, Instituto Provincial ata un edificio ad hoc que sería a denominada Vella Normal para, definitivamente, pasar á Cidade Escolar da que se ofrece no libro información inédita sobre o arquitecto e deseño da mesma. 

O Sumario do libro pódese consultar AQUÍ



 Rosa María Cid Galante, natural de Ourense (1966), é Licenciada en Xeografía e Historia pola Universidade de Santiago (1992) e Doutora en Xeografía e Historia pola Universidade de Vigo, título acadado pola Tese de doutoramento “Muller e Educación en Ourense (1900-1930) dirixida por Camen Benso Calvo, investigación á que se lle outorgou o Premio Extraordinario 2006. Ademais é Diplomada en Educación Xeral Básica (1987) e Licenciada en Psicopedagoxía pola Universidade de Vigo (2009). Actualmente é Profesora Titular do Departamento de Xeografía e Historia no IES Universidade Laboral de Ourense e Profesora Asociada da Universidade de Vigo. Administradora do blogue Historia das nosas mulleres ourensás

 

O libro da Escola Normal de Mestras de Ourense (1877-1970) é un estudo sobre a creación e traxectoria da Institución encargada da formación das mestras ourensás. Faise un seguimento dende a súa orixe ata o segundo terzo de século XX salientando os lugares nos que estivo asentada a Normal dende o ExConvento de Santo Domingo, pasando polo Hospital de San Roque, Instituto Provincial ata un edificio ad hoc que sería a denominada Vella Normal para, definitivamente, pasar á Cidade Escolar da que se ofrece no libro información inédita sobre o arquitecto e deseño da mesma. Tamén se lle dedica un capítulo ás insricións de matrícula nos estudos de maxisterio ourensá facendo unha comparativa co resto de Galicia. Os anexos presentan interesantes documentos de referencia das primeiras mestras rexistradas nos estudos, así como documentos sobre os trámites de instalación da Normal.
Non podemos deixar de salientar as lembranzas que tiñan as mestras da Normal do Progreso de Ourense así como dos seus profesores e profesoras dos que se fai unha reseña da súa traxectoria vital e formativa.

Rosa María Cid Galante


Bibliografía de Rosa María Cid Galante: 

quinta-feira, 15 de maio de 2014

Visita Clube de Lectura CPI Tomás de Lemos

Antes das vacacións de Semana Santa o alumnado do Clube de Lectura do CPI Tomás de Lemos de Ribadavia estiveron boa parte da mañá de visita na Biblioteca do Museo Etnolóxico, acompañados polo profesor de Ciencias Sociais Markos Mendigueren que "anima" este dinámico clube (e que tamén é o autor das fotos que aquí aparecen sobre esta visita, e que escribe o Blogue de Ciencias Sociais de Markos Mendiguren),
Xa estiveran meses atrás nunha extensa visita polo Museo tanto polas salas de exposición como polas áreas de traballo interno: laboratorio de restauración, arquivo fotográfico, almacéns... pero o tempo non lles chegara para visitar con calma a Biblioteca e a Área de Documentación, polo que prometeran voltar e así foi (non sei se foi porque lles prometera un regalo ;-).

observando atent@s. Foto de Markos Mendiguren
Despois dunha pequena presentación da Biblioteca insistindo en que é unha biblioteca especializada polos seus fondos, mais que é de acceso público e que calquera persoa pode facer uso dela, estivemos falando dos materiais coñecidos como ephemera (a explicación partiu da ephemera da foto, que o ano pasado por maio visitou a Biblioteca do Museo): a súa escasa vida, de aí a necesidade de prestarlle máis atención e conservalos, o uso que lles damos no Museo como material de documentación para exposicións (exemplo a exposición do ano 2013 sobre os 50 anos da Feira do Viño), como se conseguiu facer un libro sobre as case esquecidas murgas do carnaval de Ribadavia (prometeron falar co profesor de música para facer unha o ano que vén), como con programas de festas investigamos a chegada do cinematógrafo a Ribadavia  ao final acabaron identificando sin problemas cales son materiais ephemera e nos que por suposto se pode practicar a lectura.

Tiveron entre as mans libros de texto dos anos 50 do s. XX, nos que descubriron que os nenos e as nenas non estudiaban nos memos libros, incluso estivemos lendo cales eran as diferenzas.

ephemera visitando a Biblioteca

Sorprendéronse cos mini-contos da editorial Calleja, viron xornais e revistas antigas, unha colección de discos de vinilo, un interesante libro de autor dos anos 50 do S. XX e todo este material procedente da doazón de persoas que depositan este material nun sitio público para consulta de quen queira.

Certamen sorprendeume moi gratamente o seu interese, pois estiveron todo o tempo (e foron case dúas horas) facendo preguntas, ademais da excelentísima relación de complicidade que teñen co seu profesor.

Como son o futuro do Ribeiro regalámoslle un folleto con escolma de textos sobre o viño de Xaquín Lorenzo, que van ler e conservar con agarimo. 

alumnado Clube de Lectura CPI Tomás de Lemos (Ribadavia). Foto de Markos Mendiguren

FOI UNHA MARAVILLOSA VISITA!!! 

RAPAZAS, RAPACES GRAZAS POR ESE REBULIR QUE LEVANTA OS ÁNIMOS, E GRAZAS A MARKOS POR FOMENTAR ESE REBULIR

terça-feira, 22 de abril de 2014

libros libres: 23 abril Día Internacional do Libro

liberación en 2013 na cidade de Ourense
O 23 de abril, como cada ano, con motivo da celebración do Día Internacional do Libro multiplícanse as iniciativas ao redor dos libros, por terceiro ano consecutivo a Biblioteca do Museo Etnolóxico participa, na liberación de libros (=bookcrossing) xunto con 48 bibliotecas de museos de todo o estado español, esta iniciativa está organizada desde hai seis anos pola Biblioteca-Centro de Documentación ARTIUMde Vitoria.

 Este ano a Biblioteca do Museo Etnolóxico liberará 11 libros procedentes de publicacións editatas polo propio museo, así como de doazóns e duplicados, de temas variados: fotografía, etnografía, catálogos de exposicións, literatura infantil, novela …


símbolo internacional do bookcrossing
A liberación neste ano 2014 centrase sobre todo no rural da comarca do Ribeiro, en lugares públicos: parques, beirarrúas, paseos fluviais, fontes, monumentos, bancos públicos, etc. de Arnoia, San Cristovo, Francelos, Castrelo de Miño, Leiro… pero tamén da vila de Ribadavia e da cidade de Ourense  no estante da páxina de bookcrossing do Museo Etnolóxico pódense consultar os títulos e os lugares onde serán soltados os libros AQUÍ , todos os libros levan autocolantes identificativos co símbolo internacional do bookcrossing: un libro de cor amarela correndo. O obxectivo principal é que os libros circulen e pasen de man en man, de que a xente que encontre estes libros libres goce con eles e despois os volva deixar en calquera sitio público para que outra persoa poida desfrutar tamén con eles.


Neste vídeo de presentación da campaña podedes ver todas as bibliotecas de museos do estado español que participan este ano. En Galicia participan nesta actividade tamén as Bibliotecas do Museo das Peregrinacións e de Santiago, do Museo de Belas Artes de A Coruña, do Museo da Marioneta en Lalín, do Centro Galego de Arte Contemporánea (CGAC) de Compostela, da Fundación Granell tamén en Compostela e do Museo de Arte Contemporánea (MARCO) de Vigo.






Para ver como foron as edicións de 2012 e 2013 de liberación de libros (=bookcrossing) do Museo Etnolóxico picade AQUÍ
As fotos da edición de 2014 da liberación de libros polo rural da comarca de O Ribeiro pódense ver AQUÍ.

zona oficial bookcrossing no Museo Etnolóxico
Lembrade que nas salas de exposición do Museo Etnolóxico, en concreto onde están as máquinas do obradoiro de encadernación temos unha zona oficial de liberación de libros durante todo o ano.

Todos os libros tanto os liberados no exterior do Museo como os da zona oficial son cazados pola xente que se atopa con eles, mais desa xente moi pouca se rexistra na páxina de bookcrossing para ir deixando o percorrido dos libros, Porén hai persoas que si o fan e nos din onde volven a liberar estes libros, temos libros circulando por Valladolid, Melgaço, Lugo, Madrid, Vigo, Porriño.

quarta-feira, 9 de abril de 2014

Cines de Galicia

Cabo, José Luis; Sánchez García, Jesús Ángel (eds.): Cines de Galicia. A Coruña: Fundación Barrié, 2013

O libro Cines de Galicia responde ao obxectivo de abordar a análise de toda a arquitectura cinematográfica galega no seu desenvolvemento e contexto histórico, así reúne as achegas de diversos especialistas, abranguendo ramas de coñecemento como a historia, a historia da arte, a historia do cine e a música ou a arquitectura.
Presenta un primeiro inventario dos cines que existiron en Galicia. Reúne 848 fichas de cines, tomando como fontes as informacións de arquivos repartidos por toda a xeografía galega, pero tamén os traballos de campo de José Luis Cabo, e os estudos locais publicados ata a data.

Índice do libro e primeiras páxinas AQUÍ
Máis información sobre o libro e o inventario AQUÍ



Jesús Ángel Sánchez García é Licenciado en Xeografía e Historia (1990) e Doutor en Historia da Arte (1995) pola Universidade de Santiago de Compostela. Profesor Titular de Historia da Arte no Departamento de Historia da Arte da Universidade de Santiago, desde o ano 1998. Acreditado ao Corpo de Catedráticos de Universidade en abril de 2013. As súas liña de investigación son: historia da arquitectura, tipoloxías arquitectónicas , arquitectura e urbanismo de Galicia en época contemporánea,  historia do xardín , conservación do patrimonio . Entre outros moitos participou nos  proxectos e convenios de investigación:  “La visión del artista. Ciudad y arquitectura en Galicia desde la Edad Media hasta la irrupción de la fotografía”, “Inventario y selección de salas cinematográficas. Plan Nacional de Patrimonio del siglo XX”.
Para saber máis sobre o seu curriculum AQUÍ.

Cines de Galicia condensa a historia dos vacilantes comezos, o brillante esplendor e a acelerada decadencia e desaparición destas arquitecturas para os sonos do celuloide en Galicia. Dende que os irmáns Lumière comezaron a accionar, alá polo ano 1895, o primeiro aparato cinematográfico, as primeiras exhibicións de películas realizáronse tomando en préstamo locais xa existentes, como os teatros e circos que en Galicia se dedicaban aos espectáculos máis populares. O ano 1908 marcou, para toda Europa, unha data decisiva cara á consolidación das primeiras salas cinematográficas estables, que en Galicia se corresponde precisamente co inicio da andaina do emblemático Salón París da Coruña (1908-1999).

Durante as décadas dos anos dez e vinte os recintos para o cinematógrafo foron estendendo a súa presenza polas principais cidades, á vez que se elaboraban uns primeiros códigos arquitectónicos para converter as salas nun reclamo e un rostro recoñecible para o público. En Galicia foi aínda o período dos pavillóns modernistas, como o Pavillón Liño da Coruña (1905-1913), o New England de Ferrol (1906-1914), ou o Ideal Cinema de Vigo (1914-1930).

A nova presenza e protagonismo urbanos aínda se intensificou a partir da expansión do cine sonoro, que en Galicia veu a coincidir cos cines construídos durante os anos trinta, incorporando ademais as novas formas da arquitectura déco e racionalista -Savoy (1931) da Coruña, Coliseum (1932) de Pontevedra, Fantasio (1933) de Vilagarcía, Callao (1935) de Ferrol, Capitol (1935) de Santiago.

A arquitectura dos cines construídos na posguerra caracterizouse pola convivencia entre as derivacións daquelas solucións modernas do déco e o racionalismo, porén algúns proxectos orientáronse cara á recuperación de elementos de arquitectura vernácula e rexionalista, como os cines deseñados por Luis Gutiérrez Soto ou Manuel Gómez Román -Fraga (1948) de Vigo. Foi durante os anos 40 a 60 do S. XX cando os cines construídos en Galicia alcanzaron a súa máxima implantación territorial, do total de 848 cines documentados en Galicia, máis da metade, 448, foron construídos entre os anos 40 a 60, ata o comezo da crise en 1965.

Esta dominante presenza das salas de cine comezou a declinar a partir de 1965, primeiro pola competencia da televisión e o video, e finalmente polos máis recentes cambios no desfrute do ocio e as novas estratexias de exhibición.

Todas estas arquitecturas, que no seu momento se situaron entre as máis vangardistas e modernas das nosas cidades, recompílanse nun inventario final cos datos básicos de 848 cines que existiron en Galicia.

Con este libro faise unha achega decisiva para cubrir un gran baleiro no que ao coñecemento do noso patrimonio construído se refire, posto que, dentro da arquitectura do século XX, o dos cines foi un dos capítulos máis lentamente recoñecidos, e por iso menos valorado e protexido. Como tantas veces aconteceu coa conservación dos bens culturais, a tardía apreciación deste patrimonio só deu os seus primeiros pasos cando xa era inevitable a súa decadencia, cos irremediables danos e perdas acontecidas nas últimas décadas.

Jesús Ángel Sánchez García

Bibliografía de Jesús Ángel Sánchez García

sexta-feira, 14 de fevereiro de 2014

Galicia y el siglo XVIII. Planos y dibujos de arquitectura y urbanismo (1701-1800)



Vigo Trasancos, Alfredo (dir.): Galicia y el siglo XVIII. Planos y dibujos de arquitectura y urbanismo (1701-1800). A Coruña, Fundación Barrié, 2011


Contido do libro:Vol. 1: Incorpora toda a planimetría en cor precedida dun prólogo realizado polo profesor e académico Antonio Bonet Correa: 1004 páx.

Vol. 2: Os planos, reproducidos en branco e negro e a menor tamaño, aparecen acompañados de todas as súas correspondentes lendas manuscritas e os seus datos básicos de referencia, todo precedido por unha serie de estudos introdutorios realizados polos compoñentes do equipo de investigación. Remata o volume cunha rica bibliografía: 492 páx.

Tarxeta USB que inclúe unha completa base de datos con toda a información do libro.

10 reproducións de planos a toda cor, tamaño A2.
Máis información sobre o libro incluido o sumario AQUÍ


Alfredo Vigo Trasancos é Catedrático de Historia da Arte e profesor da Universidade de Santiago de Compostela dende 1979, é especialista en temas de Historia da Arquitectura e do Urbanismo. O  seu labor investigador centrouse no estudo do Barroco e a Ilustración, a Catedral de Santiago, a Torre de Hércules e as cidades da Coruña e Ferrol. Pola súa contribución á valoración do patrimonio arquitectónico da Cidade Departamental foille concedida en 2011 a Insignia de Ouro do Concello de Ferrol. Para saber máis sobre o seu curriculum AQUÍ




A obra que aquí presentamos pon a disposición do gran público toda a planimetría que, en referencia á arquitectura e as cidades galegas, se conservou do século XVIII en diferentes arquivos nacionais e internacionais, chegando a compilar máis de 1600 planos e debuxos.


Tal cúmulo de planos pon de manifesto a grande importancia que tivo Galicia neste tempo que estivo dominado no estilístico polo Barroco e o Clasicismo. Tamén cumpriu o noso país un papel decisivo no militar por motivo da política defensiva que levou a cabo a Monarquía. Por conseguinte, que deba considerarse este período histórico como unha especie de momento de esplendor, próbao que fose entón cando se realizaron obras tan destacadas da nosa cultura artística como a fachada do Obradoiro da catedral compostelá, o grande Arsenal de Ferrol, obra crave do Estado borbónico ou, así mesmo, outras realizacións non menos importantes como o Concello de Santiago, o novo edificio da Universidade ou a fachada principal da catedral de Lugo que foi proxectada polo enxeñeiro-arquitecto Julián Sánchez Bort.


Ao mesmo tempo, o período reflicte non só unha bonanza económica que levou consigo unha gran febre construtiva, senón un momento de forte confrontación política e estética. As liberalidades do noso barroco viviron entón un momento de eclosión, pero tamén de acoso e marxinación en especial a partir da década de 1760. A Academia de Belas Artes de San Fernando, fundada en 1752 para garantir unha especie de ortodoxia estética, sumada ao crecente poder que vai emanar do Estado decidirán na desaparición do noso barroco. Á súa vez os mestres do país, formados nos medios e talleres locais, serán substituídos por especialistas e técnicos educados en escolas e academias que propoñían outra formación máis estrita e regulada. De aí que, nesta obra, a través de todos os seus debuxos e planos, haxa que ver algo máis que unha simple compilación; en realidade é unha especie de reflexo visual de toda esta situación xeral importante que se aprecia no papel que asumen as principais cidades, os grandes proxectos que se realizan, o enorme protagonismo que van ter as realizacións militares, os técnicos que as fixeron posibles e ata o propio papel que chegou a asumir o clasicismo académico que veu a ser unha especie de garante da boa orde estética que tratou de impoñer o "bo goberno" do chamado Despotismo Ilustrado así oposto a un desordenado e arbitrario Barroco.
 
Alfredo Vigo Trasancos

Bibliografía de Alfredo Vigo

quinta-feira, 6 de fevereiro de 2014

informe Biblioteca 2013

Xestión da colección bibliográfica:
-Monografías rexistradas durante 2013: 224 títulos, a asignación dunha partida de orzamento para compra de material bibliográfico, por parte da Xunta de Galicia (institución da que depende a xestión económica do Museo Etnolóxico) permitiu incrementar a colección con novidades bibliográficasforon adquiridos: 98 títulos de monografías, cuxas portadas publicamos no taboleiro de Pinterest do Museo Etnolóxico, o resto dos títulos rexistrados son de intercambios e doazóns de particulares e institucións. Destacamos as doazóns de Xosé Ramón Estévez, Fernando Mori, Mari Trini Domínguez Rodríguez e a de Raquel Álvarez Guntín, que a través da súa irmá Lidia Álvarez Guntín, fixo unha interesante doazón de libros escolares en moi bo estado e sen utilizar das décadas dos 50-60 do S. XX do Bazar Che de Ribadavia, pois neste bazar, entre outros obxectos, vendían libros de textos e material escolar. 
libros escolares do Bazar Che de Ribadavia
-Catalogáronse no catálogo colectivo da Rede Bibliotecas de Galicia, por parte da Biblioteca do Museo 303 exemplares, tendo en conta que tamén se fai catalogación retrospectiva de documentos xa existentes, e non só dos que ingresan.
-Publicacións periódicas activas durante 2013: 116 títulos (debido a restrición de orzamento mantense o mesmo número de títulos en curso que no ano 2012), estes 116 títulos activos con varios números ao ano, que foron xestionados para facilitar o acceso ao documenton,
-Baleirado de publicacións periódicas e obras colectivas: 200 exemplares, no Pinterest do Museo imos introducindo os sumarios dos novos números das revistas que van ingresando por meses.
-Xestión de 30 intercambios de publicacións con diversas institucións, con recepción e envío de publicacións.


Difusión selectiva da información:
-Das novidades, tanto das monografías como dos novos números das revistas, se informa puntualmente tanto a usuarios/as internos/as e externos/as a través de correo electrónico, e a través das redes sociais, para a difusión de novidades utilizamos Pinterest, neste 2013 incluimos 134 elementos referentes a índices e sumarios de revistas e 65 portadas de monografías que ingresaron como novidades con referencias ao índice da obra.
-Continuamos difundindo a actividade e os fondos da biblioteca a través deste blogue, cunha actualización máis ou menos periódica, en 2013 a actividade foi menor nos artigos ou entradas, introducimos 7 entradas de temas variados, porque lle adicamos máis tempo a páxina da II Xornada sobre Bibliotecas Especializadas celebrada este ano, onde aparece toda a información.
participantes na II Xornada sobre Bibliotecas Especializadas
-Toda a actividade xerada na II Xornada sobre Bibliotecas Especializadas foi difundida polas distintas redes sociais, con acceso directo aos documentos producidos: presentacións en power point dasconferencias, audios das conferencias e mesas de debate, audiovisual resumo, fotografías, storify resumo dos comentarios da xornada nas redes sociais, todos os enlaces na páxina da xornada no blogue da biblioteca. A xornada decorreu o 5 de xuño de 2013 co título: “Conservación e difusión dos recursos documentais en bibliotecas especializadas” con 63 participantes inscritos e 8 conferenciantes e moderadoras das mesas de debate.
-Entrevista na Radio Galega no programa Vivir aquí do 22 de abril 2013 para falar da actividade de Bookcrossing 2013 , son os últimos 5 minutos do programa.

Usuarios/as: uso da biblioteca
-Atendeuse a solicitude de información do persoal do museo como apoio documental e bibliográfico ás actividades desenvolvidas nas distintas áreas do museo: catalogación, conservación e restauración de pezas, exposicións… ben aportando fondos da propia biblioteca e ou ben aproveitando o servizo de préstamo interbibliotecario con bibliotecas galegas e estatais.
-78  usuarios/as externos/as  foron atendiados/as ben por correo electrónico, teléfono, persoalmente ou a través de préstamo interbibliotecario, sen esquecer que todas son consultas especializadas e sempre personalizadas, o que supón buscar e seleccionar a información, facilitar o acceso o documento ben de forma presencial ou ben a través de fotocopias e cada vez máis a través da dixitalización de
capa do DVD-Documental de Antonio Simón
documentos. Tamén se xestionaron préstamos intrabibliotecarios con outras Bibliotecas da Rede de Bibliotecas de Galicia e de Bibliotecas Públicas do Estado. Entre os temas consultados: adegas tradicionais do Ribeiro, Asociación Cultural Abrente e as Mostras de Teatro, anunicios publicitarios en xornais locais antigos, documentación sobre a Banda de Música a Lira de Ribadavia, sobre a Familia Chao, sempre sobre o viño do Ribeiro, os inicios da luz eléctrica no Ribeiro... 

-As consultas ao catálogo en liña da Biblioteca do Museo foron de 1519, baseadas nunha estimación das administradoras do catálogo colectivo da Rede de Bibliotecas de Galicia, no que está integrado o catálogo da Biblioteca do Museo. 
-Este blogue da Biblioteca durante 2013 tivo 2723 visitas virtuais.
-Gravación e uso de documentación e fondos bibliográficos no Programa nº 1021  de TVE Desde Galicia para el mundotitulado “Lo nuestro es puro teatro” emitido o 18-05-2013, no documental de Antonio Simón: “Abrente: unha clave para o teatro galego” editado pola Xunta de Galicia. 
-Visita á Biblioteca do Museo do Profesorado do IES San Clemente de Santiago de Compostela con motivo do ano das Letras Galegas  adicado a Roberto Vidal Bolaño pola súa relación coa Asociación Cultural Abrente cuxo fondo está depositado no Museo Etnolóxico.

COLABORACIÓNS:
-Colaboración co Departamento de Lingua galega e Literatura do IES Ribeiro de Ribadavia na búsqueda de información no Fondo Abrente e acceso ao documento a través da dixitalización de documentación relacionada coa Asociación Cultural Abrente e as Mostras de Teatro Galego co obxectivo de montar a exposición: “Vidal Bolaño e a Mostra de Teatro de Ribadavia", realizada polos profesoras do IES Ribeiro: Rita Abraldes Iglesias e Maribel Gil Cacheiro para expor no IES Ribeiro de Ribidavia, para celebrar o Día das Letras 2013 adicado a Roberto Vidal Bolaño, e que durante os meses de verán estivo exposta nas salas do Museo Etnolóxico. Esta colaboración deu como froito que Rita e Maribel redactaran a ficha nº 21 de Pretextos e Textos, publicada pola Asociación de Amigos do Museo.
exposición: Vidal Bolaño e a Mostra de Teatro de Ribadavia
-Colaboración coa Facultade de Empresariais e Turismo  da Universidade de Vigo no Campus de Ourense, grazas á colaboración da profesora Fátima Braña na actividade do Bookcrossing do 23 de abril  Día Internacional do Libro.
-Colaboración con máis de 62 Bibliotecas de Museo de toda España repartindo libros libres por todo o mundo na actividade de Bookcrossing 2013 o 23 de abril para celebrar o día Internacional do Libro. Enlace ao vídeo promocional elaborado pola Biblioteca-Centro de Documentación do ARTIUM de Vitoria AQUÍ

OUTRAS ACTIVIDADES:
- Asistimos en  Madrid ás "II Jornadas de Bibliotecas de Museos" que este ano tiveron lugar no Museo del Prado do 6 ao 8 de novembro co título: "Estrategías e innovación" coordinadas por BIMUS-Red de Bibliotecas de Museos, onde tivemos a oportunidade de escoitar interesantes conferencias e comunicacións coma a da nosa compañeira Amparo Pons da Biblioteca do Museu Valencià d'Etnologia que nos presentou o seu Etnobloc
-Desde xuño de 2013 a Bibliotecaria do Museo Etnolóxico foi nombrada polo Secretario Xeral de Cultura en representación da Comunidade Autónoma de Galicia, como Secretaria da Comisión Técnica de Cooperación de BibliotecasEspecializadas incluida dentro do Consejo de Cooperación Bibliotecaria do Ministerio de Educación, Cultura y Deporte. A Presidenta Carmen Bouzas, bibliotecaria do Centro Galego de Arte Contemporáneo (CGAC) explicounos na II Xornada sobre Bibliotecas Especializadas as funcións desta Comisión, tedes AQUÍ o power, e podedes escoitala no audio AQUÍ  
conferencia no Museo del Romanticismo. Madrid
-Presentación da conferencia: “Museo Abierto, tres programas y un compromiso” nas Jornadas de Formación Museológica organizadas polo Ministerio de Educación, Cultura y Deporte e que tiveron lugar no Museo del Romanticismo en Madrid do 26 ao 28 de novembro de 2013 co título: “Abiertos a todos: museos socialmente comprometidos. Reflexiones y experiencias”, o vídeo da conferencia AQUÍ.
Dar as grazas a todas/os compañeiras/os de Bibliotecas de Museos por difundir a participación da Biblioteca do Museo Etnolóxico nesa conferencia, son 8 minutos a partir do minuto 40, en especial MUSAS-València  , Biblioteca Museu Valencià d'Etnologia no seu Etnobloc, Bibliotecas Especializadas de Zamora, e BIMUS- Red de Bibliotecas de Museos



quinta-feira, 23 de janeiro de 2014

La civilización del viñedo en el primer Bilbao [1300-1650]

Rivera Medina, Ana María: La civilización del viñedo en el primer Bilbao [1300-1650]. A Coruña: Netbiblo-Uned, 2011

Con esta investigación pretendeuse abrir unha porta a novos temas e a novos estudos que vaian consolidando o campo do coñecemento da trasfega urbana dunha vila de neto corte industrial e comercial como Bilbao, porque o home sempre necesitou de alimento espiritual e físico, e no viño conxúganse ambos os dous.
O libro complétase cun CD-ROM con documentación de tablas, anexos, fontes e gráficos utlizados pola autora na investigación.
Pódese consultar o sumario do libro AQUÍ

Ana María Rivera Medina é profesora asociada de Historia Medieval no departamento de Historia Medieval e Ciencias e Técnicas Historiográficas da Universidad Nacional de Educación a Distancia (UNED), actividade que realiza á vez que imparte as materias de Historia Medieval universal I do Grao de Historia, Historia Medieval do Grao de Arte. Licenciada en Xeografía e Historia (1981) pola Universidade Nacional de San Juan (Arxentina). É doutora en Historia Medieval (2010) pola Universidade Nacional de Educación a Distancia, doutora en Historia de América (1987) pola Universidade de Sevilla.
A súa tese doutoral en Historia Medieval, titulada "De rerum vitis. A civilización do viñedo no Bilbao (1327-1650) " obtivo a cualificación de Sobresaliente Cum Laude por unanimidade e o "Premio Extraordinario de Doutorado 2010-2011. Para saber máis sobre o seu curriculum AQUÍ.


Malia os considerables avances experimentados ao longo dos últimos decenios polos estudos de vitivinicultura en toda a Europa occidental, ata o momento era aínda relativamente escaso o que se sabía acerca do lugar que o cultivo da vide e a elaboración e comercialización do viño ocupou ao longo das Idades Media e Moderna nunha bisbarra, en principio, tan pouco propicia para o cultivo deste produto como é o ámbito da vila de Bilbao nun período de "longa duración": 1300-1650. 
A investigación iníciase cunha análise sobre "a cultura do viñedo" en Bilbao, considerando ao medio natural, a lexislación municipal, a trama, o aspecto, a protección, as tarefas vitícolas e vinícolas, e finalmente, o comercio. Unha paisaxe que comeza na terra e remata no mercado.


A vila bilbaína foi capaz de estruturar unha paisaxe do viñedo a pesar da súa localización e cun difícil clima - plúmbeos e ameazantes ceos bilbaínos (41% dos días) que prodigan días tras día chuvias débiles ou intensas (45% dos días), a pouca insolación dificultando a maduración dos froitos e a elevada porcentaxe de humidade -, con chans pobres (ácidos, con pouco espesor de capas, etc.) e accidentado relevo, cunha ría que cando crecía arrebataba todo o que encontraba ao seu paso.
Pero a produción propia, "viños da colleita" da vila do Nervión, nunca chegou a  autoabastecer o consumo local polo cal a pesar das medidas proteccionistas compróbase a importación, "vinos de fuera parte", continuada de caldos doutras bisbarras peninsulares e extra-peninsulares. Este tráfico, terrestre e marítimo, ademais de xerar unha profusa lexislación, propiciou a creación dun sector de servizos dedicado ao viño, facendo extensivo o viñedo da terra á mesa, proceso no cal intervirá un variado e amplo conxunto de actores sociais que abranguen os máis diversos oficios. Neste sentido, compróbase que en Bilbao se bebe viño branco e viño tinto, de Toro, Burdeos, Rioja, Madrid, Toledo, Xerez, Porto, Canarias e Andalucía. E de entre todos os viños o preferido, o máis sometido a fraude, o máis requirido e o de maiores taxas de importación, foi o Ribadavia, ciño do Ribeiro, viño galego, apreciado pola súa cor e pola súa frescura, sobre todo en verán, pero tamén en inverno.

A investigación que deu como resultado esta publicación conta coa consulta dun amplo corpus legal que se sostén en foros, “cartas pueblas”, reais cédulas, actas das Xuntas Xerais do Señorío de Biscaia, do concello de Bilbao e de concellos próximos, toda vez que Bilbao non era unha entidade illada, senón todo o contrario. O seu día a día mobilizábase xuridicamente entre as ordes reais, as que emanaban das Xuntas Xerais, e, sobre todo, as que xorden do propio funcionamento local: as ordenanzas e as actas municipais.

Ana María Rivera Medina 

Para ver a recensión completa e en castelán de Ana María Rivera Medina pica AQUÍ

Bibliografía da autora:

quinta-feira, 2 de janeiro de 2014

FELIZ E QUENTIÑO 2014 a carón dun braseiriño

A imaxe da felicitación das festas de Nadal e de Ano Novo do Museo Etnolóxico. Ribadavia-Ourense corresponde a unha peza dos fondos do Museo: un braseiriño portátil, que foi doado en 2013 ao Museo.
Cando nos doaron a peza fíxonos dubidar o comentario da doadora decindo que era un asador de castañas, parecíanos algo difícil asar castañas con este obxecto que só estaba furado por arriba e polos lados, mais non por debaixo. Entón como corresponde ás funcións de documentación e de búsqueda de información da Biblioteca do Museo, puxémonos en acción, mais nos catálogos de museos non encontramos nada, mais como temos plena confianza nas redes sociais pasamos a utilizalas  para ver o que nos aportaban as xentes amigas e siareiras do Facebook do Museo Etnolóxico , foron varias as respostas: para transportar pitos ou ovos nas feiras, caixa para gardar marmelo, cesta para levar a merenda, para esterilizar material médico, un incensario (esta idea non estaba moi lonxe), ainda que as máis acertadas foron as de José Martínez Martín e a de Vicky Pontes a máis precisa: "yo creo que es un brasero para calentar los pies. Los llevaban los niños a la escuela y he visto similares en otros museos etnológicos" e Eliseo Taxi Arnoya: "non sei o tamaño que ten mirando a foto pero ten pinta de ser un recipiente pra botar rescollos ou brasas pra logo colocalas como estufa debaixo dunha mesa".
Braseiriño. Fondo Museo Etnolóxico. Ribadavia

Efectivamente consultando o catálogo CERES da Red Digital de Colecciones de Museos de España confirmamos que se trataba dun braseiriño portátil, similar en tamaño : Altura = 18,60 cm; Anchura = 22 cm; Profundidade = 16 cm e decoración a un dos que teñen no Museo Pedagógico de Aragón ,  ainda que ao noso fáltalle a madeira da asa, a datación que lle da  o perosal técnico do Museo Pedagógico de Aragón na ficha de catalogación vai entre 1910 e 1940 e descríbeno así: 

Braseiriño. Fondo Museo Pedagógico de Aragón
"O braseiriño é unha caixa metálica que se utilizaba para enchela de brasas acendidas e dar calor colocada entre os pés dos alumnos. A tapa e as paredes están perforadas para facilitar a combustión e a saída da calor. Ten un arame cun reforzo de madeira que servía de asa. No interior hai unha bandexa cunha asa tamén metálica para depositar as brasas e recoller as cinzas máis comodamente. 
Este sistema de calefacción rudimentaria pero efectiva servía para caldear as frías escolas ata mediados do século XX, a miúdo desprovistas doutro sistema para quentar a aula. Mesmo a estufa central de leña que nalgunhas escolas si que había era insuficiente, polo que o braseiriño individual seguía sendo necesario.
É un obxecto máis propio de Castela que de Aragón, onde teñen encontrado poucos exemplares".